اگر فقط معرفت بدون احساسات باشد باز هم بی‌فایده است، چراکه احساسات بدون معرفت ممکن است خطرناک باشد، پس معرفت و احساسات باید توأم با هم باشد همان طور که علم و ایمان باید همراه یک‌دیگر باشند.

در مورد ولایت فقیه باید به خود کلمه ولایت فقیه توجه کنیم که برای آن مبانی مختلفی تعریف می‌شود، در ریشه لغت ولایت و موالات یک نوع از پی آمدن است، در مفاهیم اسلامی تسمیه‌ها همه در واقع یک نوع توصیف است، یعنی اسم‌هایی که گذاشته‌اند و کلماتی که انتخاب شده اتفاقی نبوده و به معنای کلمه و وصف دقیق آن توجه شده است.

اولا روشن باشد که در مبنای انقلاب با نظریه‌های مختلفی که در باب مشروعیت یعنی اینکه حکومت چه طور تشکیل بشود و چه کسانی حق حاکمیت داشته باشند، مطرح بود و همه آنها نقد و رد شده تا رسیدند به ولایت فقیه، مبنای جمهوری اسلامی نه نظریه جمهوریت غربی است، نه نظریه جمهوریت سکولار و غیر دینی، نه نظریه دموکراسی لیبرال و غربی است، نه نظریه قرارداد اجتماعی است، نه نظریه رضایت است نه نظریه اراده عمومی، نه نظریه سلطنت نه نظریه دیکتاتوری و استبدادی، نه نظریه مارکسیست‌ها است، نه نظریه وارثت است که حکومت ارثی باشد و نه نظریه قهر و غلبه است که هر که زورش بیشتر و با قدرت باشد حق حکومت داشته باشد.

ولایت فقیه هیچ کدام از اینها نیست، ولایت فقیه یعنی حکومت عدالت، حکومت فقاهت و مشروط به رعایت شریعت و اهداف شریعت اسلام است، مشروط به رعایت مصالح مردم، ولایت فقیهی که مد نظر امام (ره) بود، دو بُعد دارد یکی اینکه ولایت فقیه الهی و آسمانی است که مشروعیت ولایت فقیه و حکومت باید به اذن خداوند باشد و بُعد دوم بُعد مردمی و نقش مردم در بحث ولایت فقیه است که آن هم دلیل شرعی دینی و آسمانی دارد و در هر دو بُعد باید اشاره شود که جمهوریت از اسلامیت تفکیک نمی‌شود.

یعنی نمی‌توان گفت که جمهوری اسلامی دو بخشی است، یعنی یک بخش آن جمهوری است که نقش مردم است و بخش دیگر آن اسلامی است که بخش شرع و شریعت است، نه جمهوری آن از نوع اسلامی است یعنی این طور نیست که بگوئیم یک کفه جمهوری است و کفه دیگر اسلامی است بلکه جمهوریت آن مبنایش اسلام است و اسلامیت آن در قالب و شکل جمهوری اعمال می‌شود، بنابراین نه جمهوریت مستقل از اسلامیت آن است و نه اسلامیت آن مستقل از جمهوریت.

این جمهوریت با بقیه جمهوریت‌ها فرق می‌کند، چراکه مبنای این جمهوری اسلام است اما نحوه اعمال و اجرای اسلام قالب جمهوری و جمهوریت است یعنی برگزاری انتخابات و رجوع رأی مردم و این است تفاوت ولایت فقیه به شکل جمهوری اسلامی با حکومت‌های استبدادی در جهان به نام مذهب چه غیرمذهب و حکومت‌های نامشروع عیردینی جهانی چه به اسم استبداد و به اسم جمهوری دموکرات.

حضرت امام (ره) در جواب کسانی که می‌گویند ولایت فقیه را می‌خواهند نزدیک کنند به حکومتی مانند حکومت طاغوتی و استبدادی تصریح کردند که اگر ولایت فقیه در کار نباشد، طاغوت است ایشان ‌فرمودند اگر ولایت باشد، استبداد است و اگر ولایت فقیه نباشد نیز باز هم استبداد می‌شود، چراکه ولی فقیه نمی‌تواند به میل خودش هیچ کاری بکند و هیچ تصمیمی حق ندارد بگیرد و اگر ولی فقیه بگوید این حرف گفتم و یا این کار را انجام دادم چون دلم خواست و چون منافع ما در آن است این دیگر ولایت ندارد.

از دیدگاه اسلام همه حکومت‌های جهان به یک معنا استبدادی هستند منتها یا استبداد جمعی یا استبداد فردی، امام (ره) فرمودند اگر ولایت فقیه در کار نباشد طاغوت می‌شود و آن می‌شود استبداد و فقط ولایت فقیه است که استبداد ندارد و طاغوتی نیست، ایشان می‌‌فرمایند: اگر اذن خدا نباشد و یا اگر نصب رئیس جمهوری هم با تأیید و اجازه فقیه نباشد، غیرمشروع است و وقتی غیرمشروع شد طاغوت است، یعنی اگر دموکراسی و جمهوریت نباشد ولی مورد تأیید فقیه عادل، شرع و اسلام نباشد باز هم طاغوت و دیکتاتور است.

عکسش هم همین‌طور است یعنی اگر تحمیل، استبداد و غصب حقوق مردم باشد هم این خود یک امر غیرشرعی است، حتی اگر به نام مذهب صورت بگیرید، بنابراین صحبت فقیه است نه دلبخواهی نه طاغوتی.